UVODNIK UREDNICE BROJA
Iva Nenić
Susret sa novim tehnološkim dostignućima oduvek je izazivao znatiželju ali i oprez, upečatljivo prikazan u viziji budućnosti iz popularne kulture u kojoj mašine zamenjuju ljude. Strah od tehničkih pomagala ili vera u tehnološki progres dva su moguća pola koja u dugom istorijskom razvoju čovekovih mehaničkih ekstenzija prate kritične momente prodora novog u ustaljene tradicionalne modele rada i življenja: tehnologija nije samo 'sluškinja' čoveka, već i mehanizam proizvodnje i kontrole društvenog poretka. Ovo postaje najočiglednije u dvadesetom veku, u kojem su se upotrebe tehnologije kretale od krajnje humanih do destruktivnih, potvrđujući činjenicu da je, bez obzira na namere tvoraca, ishod najčešće neizvestan.
Razvojem informacionih tehnologija i pojavom interneta, umnožila su se i pitanja o uticaju i dejstvu tehnookruženja koja u razvijenijem delu sveta prožimaju gotovo sve pore društva. Gledište tehnooptimizma uzima u obzir sve doprinose koje su tehnološke inovacije unele u svakodnevni život, počevši od lakšeg obavljanja poslova i smanjenja obima fizičkog rada, pa do komunikacije bez vidljivih granica u sajberprostoru. Vrsta optimističkog pogleda na tehnologiju je i tehnoutopistička idealizacija, koja u savremenom kontekstu nastavlja poznatu devetnaestovekovnu ideju progresa sredstvima nauke i tehnologije. Jedan od pionira tehnoutopističkog usmerenja, Kevin Keli (Kevin Kelly), sagledava odnos biosa i artificijelnih pomagala kao sve bližu i izvesniju budućnost 'bioničke konvergencije' [1], tj. postepenog i prirodnog potiranja razlike između 'rođenja' bioloških i 'stvaranja' veštačkih organizama. Konkretnije zasnovano tehnooptimističko čitanje, sa druge strane, ističe slobodu razmene informacija, komunikacije i formiranja identiteta koju su omogućile digitalne tehnologije i, posebno, internet. Iako se javljaju i subkulture koje se u potpunosti odriču upotrebe tehnologija, danas je nemoguće poricati obilje mogućnosti koje se, uz pažljivu upotrebu, otvaraju njihovom primenom, kao i decentralizaciju hijerarhijskih struktura odnosa u društvu koja je na pomolu upravo zahvaljujući emancipatorskoj upotrebi tehnoloških novina. Sa druge strane, (zlo)upotrebe tehnoloških resursa ili korišćenje tehnologije radi eksploatacije pojedinaca i društvenih grupa, pozivaju na kritički otklon koji ni u kom smislu ne izuzima njihov značaj , već usmerava na aktivno sudelovanje u primenjivanju i prilagođavanju mašinskog i digitalnog univerzuma konkretnim potrebama različitih društvenih aktera. Takav stav generalno odlikuje tehnorealizam i tehnokriticizam, stanovišta koja se respektivno odnose na poticanje diskusije o aspektima korišćenja tehnologije zasnovane ne na mnjenju već na činjenicama i znanju, te na kritičku teoriju tehnoloških promena delatnih u društvu.
U šesnaestom broju E-volucije prate se i prikazuju različita oprimerenja zamišljenih ili konkretnih sprovedbi tehnoloških uticaja na kulturu i društvo. Autorskim prilozima obuhvaćene su teme razvoja digitalnih 'spravica' (rad Aleksandra Svonvika), rodnih identiteta i tehnologije u medijskim narativima (tekst Aleksandra Pavlovića), kao i uticaja kompjuterski posredovane komunikacije na društvenost (rad Zorice Tomić). Esej Glena Baha posvećen je primeni mitoloških metafora na stvaranje i izvođenje laptop muzike, a prikazana je studija Protugeografije globalizacije Saskije Sasen, koja na provokativan način pristupa analizi i tumačenju odnosa globalnog i lokalnog, sa akcentom na uticaju digitalnih tehnologija.
[1] Kevin Kelly, Out of Control, Perseus Books, 1995, http://www.kk.org/outofcontrol/ch1-b.html
|
